Według danych Światowej Organizacji Zdrowia depresja rozpoznawana jest u 0,3% dzieci w wieku przedszkolnym, 2% uczniów młodszych klas szkoły podstawowej i u 4–8% nastolatków. Jak podkreśla Małgorzata Łuba, psycholog, psychoterapeuta i trener, blisko 25% osób dorosłych odczuwających zaburzenia nastroju doświadczyło swoich pierwszych objawów depresji już w okresie dojrzewania. W przypadku dzieci równie często chorują dziewczynki i chłopcy. U nastolatków zaburzenia nastroju częściej pojawiają się u dziewcząt. Psychiatrzy, psycholodzy i psychoterapeuci alarmują, że symptomy depresji nie tylko powodują pogorszenie codziennego funkcjonowania, lecz także stają się przyczyną innych poważnych problemów – sięgania po środki psychoaktywne, samookaleczania czy zachowań samobójczych. Aby zapobiec nawrotom depresji, konieczna jest współpraca środowiska rodzinnego i szkolnego, wzmacnianie poczucia własnej wartości ucznia z obniżonym nastrojem oraz ćwiczenie elastyczności psychologicznej i kontroli emocji.

Depresja czy obniżenie nastroju – jak je odróżniać?

Małgorzata Łuba definiuje depresję jako zaburzenie funkcjonowania całego organizmu, ponieważ powoduje wiele dolegliwości zarówno psychicznych, jak i fizycznych oraz sprawia, że u młodych ludzi zmienia się sposób myślenia, czucia i zachowania. Osoba dotknięta depresją odczuwa obniżenie nastroju, długotrwały smutek i rozpacz – często bez konkretnej przyczyny. W parze z zaburzeniami nastroju idzie też nadmierne zmęczenie, brak sił do działania, spowolnienie i utrata odczuwania przyjemności. U dzieci i młodzieży dostrzega się również apatię, zobojętnienie na istotne do tej pory sprawy, a także drażliwość, ciągłe podenerwowanie i tendencję do wpadania w złość.

Jakie działania terapeutyczne można podejmować w porozumieniu z rodzicami wobec podopiecznych z obniżonym nastrojem?

Niejednolity obraz zaburzenia utrudnia właściwe rozpoznanie i podjęcie odpowiednich działań terapeutycznych. Należy pamiętać, że depresja u najmłodszych pacjentów może objawiać się w sposób bardzo odmienny od potocznego wyobrażenia tego problemu. Ważne, aby pedagodzy, psycholodzy i pracownicy poradni psychologiczno-pedagogicznych dostrzegali różnice między krótkotrwałym obniżeniem nastroju a stanem depresyjnym. Zaplanowanie odpowiednich działań terapeutycznych oraz podjęcie współpracy ze środowiskiem rodzinnym wymaga obszernego wywiadu i wyczerpującej diagnozy różnicowej.

Kontrola emocji, ćwiczenie elastyczności psychologicznej i wzmacnianie poczucia własnej wartości podopiecznego odczuwającego obniżenie nastroju

Małgorzata Łuba podkreśla, że aby umożliwić podopiecznemu powrót do zdrowia, potrzebne będą czas i pomoc specjalistów – psychiatry, psychologa lub psychoterapeuty. Choć to lekarz odpowiada za postawienie diagnozy, decyduje o potrzebie zastosowania terapii farmakologicznej, a w skrajnych przypadkach – również o skierowania pacjenta na nauczanie indywidualne bądź o hospitalizacji, to właśnie pedagog jest pierwszą osobą, która zauważa niepokojące zachowania ucznia. Praca terapeutyczna z elementami ćwiczeń elastyczności psychologicznej, kontroli emocji i wzmacniania poczucia własnej wartości wyposaży młodą osobę w umiejętności radzenia sobie z niską samooceną, zbyt wysokimi wymaganiami wobec siebie oraz trwałym psychicznym dyskomfortem.

Rola pedagoga w profilaktyce zaburzeń nastroju jest nieoceniona. Kiedy pedagog dostrzeże pierwsze objawy depresji, należy zaprosić ucznia na poufną rozmowę, która pozwoli rozproszyć poczucie odosobnienia, braku zrozumienia i zainteresowania, jakie odczuwa podopieczny. Udzielenie natychmiastowego wparcia stwarza szansę na to, by specjalista dowiedział się więcej o dolegliwościach dziecka, poznał jego perspektywę i podjął odpowiednie działania we współpracy ze środowiskiem rodzinnym i szkolnym, aby ułatwić uczniowi powrót do zdrowia.

Jaki wpływ ma środowisko rodzinne i szkolne na sukces działań terapeutycznych?

Jak odróżnić depresję od obniżenia nastroju? Na które zachowania w kontekście funkcjonowania rówieśniczego należy zwracać uwagę? Dowiedzą się tego Państwo, uczestnicząc w XIV Ogólnopolskim Kongresie dla Pedagogów i Psychologów Szkolnych, który odbędzie się 10 października 2019 roku w Warszawie. Tematem przewodnim wydarzenia jest uczeń w środowisku szkolnym i rówieśniczym w przełożeniu na realia pracy pedagoga i psychologa. Prelegent dr Magdalena Śniegulska opowie o roli pedagoga w profilaktyce zaburzeń nastroju i wyjaśni, dlaczego tak ważne jest ćwiczenie elastyczności psychologicznej, kontrola emocji i wzmacnianie poczucia własnej wartości u podopiecznych. Dr Magdalena Śniegulska przedstawi środowisko rodzinne i szkolne dziecka jako miejsca podejmowania działań terapeutycznych przez pedagoga we współpracy z rodzicami i innymi nauczycielami.